A tasa gudunmawar a wannan fanni, shaihun malamı Abdullahi ibn Fodiyo (R.A) ya bayyana muhimman ƙa’i’doji waɗanda in mutum ya bi su, zai iya samun zaman lafiya da kwanciyar hankali da kowane irin jinsi na mutane.
Malamin ya yi wannan bayani ne a cikin littafinsa mai suna:
“Aadaabu Mu’aasharat, Litaalibinnajaatı Fiddunya Wal Aakhirat”.
Ga abin da malamin yake cewa:
1. Ya ɗan uwa kada ka wulaƙanta kowa, domin kai ba ka san matsayin mutum ba a wurin Allah, wataƙila ya fi ka daraja
2. Kada gafalallu ‘yan duniya masu sharholiya su ɗaɗa ka da ƙasa, har ka girmama su, saboda duniya ba a bakin komai take a ba wurin Allah.
3. Ka kare mutuncinka, kada ka roƙi kowa sai Allah, sai dai bisa halin lalura. Kuma kada ka damu, ko ka zargi kowa in ka roƙa aka hana ka.
4. Kada ka wahalar da kanka wajen yin wa’azi ga wanda ba ka ga wata alamar karɓar wa’azi daga gare shi ba. Kuma ka guji ambaton sunayen mutane (ko ƙungiyoyi) cikin wa’azinka.
5. Idan ka ga mutane suna girmama ka, to ka gode wa Allah, ka roƙe shi ya tsare ka daga dogara ga mutane.
6. Idan kuwa suka cutar da kai, to ka haɗa su da Allah, ka nemi kariyarsa daga sharrinsa, kada ka damu da ɗaukar fansa, har sai abin ya yı maka yawa, ka rasa da wanda za ka ji, ka ɓata goma ɗaya ba ta gyaru ba. Allah dai shi ne yake sanya a so mutum ko a ƙishi.
7. Lokacin da kake cikin mutane, ka saurari maganganu na gaskiya, ka toshe kunnuwanka daga ƙaryace-ƙaryacensu. In za ka faɗi, faɗi gaskiya, ka zama bebe wajen faɗin zancen banza.
8. Ka karanta abota da mutane, saboda yawancin mutane ba sa yin afuwa. ba sa rufa asiri, suna neman haƙƙinsu, amma su ba sa so su bawa mutane haƙƙinsu, sun fi yarda da ƙarya da kuma gulmace-gulmace. Kai zama da waɗansu mutanen ma dai ba shi da wata riba, farat-farat a fuska, amma a zuci ba sa sonka, kuraye ne su da fatun awaki, a kan zato suke yanke hukunci, ga su da yi da mutane, kuma ba sa da wani buri sai su ga bala’i ya same ka.
9. Kada ka saki jiki da mutumin da ba ka san halinsa ba ta hanyar zama da shi a gida ɗaya, ko a kasuwa ko halin tafiya. Da kuma halayyarsa lokacin da yake cikin wadata da talauci, da murna da fushi. Sannan ka gwada mu’amala da shi ta kuɗi, ko ka bari sai lokacin da ka shiga cikin wani matsi, ka buƙaci taimakonsa ka gani zai taimake ka ko kuwa.
Duk mutumin da ka gwada shi cikin waɗannan halaye ka ga ya haye to wannan shi ne mutum, in ya girme ka, ka ɗauke shi a matsayin uba, in ka girme shi ka mayar da shi ɗa, in kuma sa’anka ne, ka ɗauke shi a matsayin ɗan uwa.
10. Ka karɓi aboki da maƙiyi cikin haba-haba amma ban da wulaƙantar da kai.
11. Ka ja girman ka, amma ka guji girman kai.
12. Ka ƙasƙantar da kanka, amma ka da ka wulaƙantar da kanka.
13. Komai za ka yi, ka ɗauke shı (tsaka-tsaki).
14. Ka guji yawan waiwaye lokacin da kake cikin jama’a.
15. Kada ka rinƙa wasanni da sauran abubuwan ƙasƙanci a cikin mutane, kamar wasa da gemu, kwararrasa yatsu, sakace, gyaran hanci, yawan tofe-tofe da kaki, karairaya jiki, yin hamma ko atishawa a fuskar mutane.
16. Ka zauna cikin nutsuwa, a yi magana cikiņ tsari.
17. Ka saurari abokin hirarka lokacin da yake magana mai ma’ana. Kada ka zaƙe wajen nuna masa ya burge ka, kada ka nemi ya maimaita maganar.
18. Ka daina yawan faɗar labaran ban dariya.
19. Ka daina yawan faɗar nasarorinka da na iyalinka ko wakarka da sauransu.
20. Ka guji ƙyale-ƙyale da caɓa ado kamar mace, amma kada ka zauna busu-busu kamar baiwa.
21. Ka guji yawan sa kwalli.
22. Ka guji naci.
23. Kada ka goyi bayan kowa a kan zalunci.
24. Kada ka bari ‘ya’yanka da iyalinka su san yawan kuɗinka, saboda in sun ga ba su da yawa, sai su raina ka, idan kuwa suna da yawa, sai su ci burin da ba za ka iya gamsar da su ba.
25. Ka rinƙa yin barazana ga iyalinka lokaci-lokaci.
26. Ka sassauta musu amma kar ya kai yadda za su raina ka.
27. Kada ka rinƙa yawaita wasa da barorinka, sai su raina ka.
28. Yayin da husuma ta haɗa ka da wani ka nutsu, ka guji wauta da gaggawa. Ka yi nazari sosai kan hujjojinka, kada ka yawaita waiwaye-waiwaye.
29. Idan wani mai mulki ya ja ka a jiki, to ka yi taka tsantsan, kada ka saki jiki da shi, ka tausasa masa irin tausayin ka ga ƙaramin yaro, ka faɗi abin da zai faranta masa rai, in dai bai saɓawa shari’a ba. Kada ka yi karambanin shiga cikin harkokınsa da iyalinsa ko ‘ya’yansa ko mataimakansa.
30. Ka guji abokin ta-faɗi-gasassa, wannan shi ne cikakken maƙiyi lokacin da duniya ta juya maka baya.
31. Kada ka fifita kuɗi a kan mutunci.
32. Idan ka shiga cikin mutane ka yi sallama, kada ka ƙetare mutane. ka zauna duk inda ya samu ya samu, ka yi wa na ƙasa da kai sallama.
33. Ka guji zaman hira a gefen hanya; sai fa in za ka baiwa hanya haƙƙinta, shi ne kau da kai daga kallon haramun, taimakon wanda aka zalunta, agaza wa mabuƙaci, kwatance ga ɓatacce, amsa sallama, taimakon mabaraci, umarni da kyakkyawan aiki da hani ga mummunan aiki da kuma tanadin wuri na musamman domin yin kaki, ban da tofarwa a alƙibla, ko barin dama ko hagu sai dai a ƙarƙashin ƙafarka ta hagu.
34. Kada ka zauna da masu mulki, in kuwa aka jarrabe ka da zama da su, to ka guji yi da mutane da ƙarya. Ka riƙe sirri, ka karanta buƙatu da kakaci, kai dai ka yi kaffa-kaffa da su. Ban da bankaɗa a irin su ko sukar mulkin su, ko ci musu mutunci, domin masu mulki ba sa yafe waɗannan laifuka.
35. Kada ka yawaita zama da gama-garin mutane, in zama ya haɗa ka da su, kada ka sa baki a cikin hirarsu, ka kau kai daga munanan lafazuzzukansu, ka ƙaranta haɗuwa da su da yawan kakaci. Saboda yawan kakaci yana zubar da mutunci, da haifar da gaba, da mutuwar zuciya yana sanya rafkana yana janyo ƙasƙanci,, da kashe zuciya. ldan ka zauna a wuri aka yi kakaci yana da kyau kafin a tashi a karanta wannan addu’a:
“Subhana kallaa humma wa bi hamdika ash hadu an laa ilaaha illaa anta astagfiruka wa a tuubu ilaika”.
Domin karanta cikakken bayani akan Zaman Lafiya Da Iyali danna nan.
Domin karanta cikakken bayani akan Falalar Ziyarar Mara Lafiya danna nan.
Wannan bayanin anciro shi ne daga Littafin Hanyoyin Zaman Lafiya Da Kwanciyar Hankali; wanda Shehu Mansur Dala ya wallafa shi; domin karanta cikakken Littafin danna nan.
