Fatima Abdullahi Lawal

Shin ka taɓa tsayawa ka lura ko ka tambayi kanka: “Me yasa yarona ba ya fita daga waya ko kwamfuta? Ko Kuma me yake yi da ita wanda ya kamata na sani?”

A yau, duniya ta canza sosai. Wayoyin hannu, kwamfutoci da Intanet sun zama tamkar abinci da ruwa a rayuwarmu. Muna amfani da su wajen neman ilimi, kasuwanci, nishaɗi, da kuma sadarwa. Amma akwai wani ɓangare da yawancin iyaye ba sa kula da shi sosai :tasirin Intanet a rayuwar yara da tarbiyyarsu.

Yaro na iya koyon alheri daga Intanet, amma kuma zai iya faɗawa cikin sharri idan ba a ja hankalinsa ko an sa ido ba. Akwai bidiyo marasa kyau, shafukan da ba su dace ba, sada zumunta da ba a san waye a can ba, da kuma labaran ƙarya da ke iya lalata tunaninsu.

Abin da ya fi sa damuwa shi ne: yara suna da saurin koyo da kwaikwayo fiye da yadda iyaye ke zato. Wannan yasa wajibi iyaye su ɗauki matakai na kare tarbiyyar ‘ya’yansu online. Ga wasu matakai guda 5 masu sauƙi amma muhimmanci da kowanne uba ko uwa zai iya bi:

1. Kasance Abokin Hira ga Yaronka – Ka Jawo hankalinsa da tausayi da shaƙuwa: Idan ba ka buɗe ƙofa ta tattaunawa da yaranka ba, to za su nemo bayanai daga waje. Kuma ka sani, Intanet tana da miliyoyin “malamai” waɗanda da dama daga cikinsu marasa gaskiya ne.

Ka saba hira da yaranka game da abin da suke kallo, wasannin da suke yi, ko abokanen da suke chatting da su. Kada ka fara da tsawa ko zargi, sai su fara ɓoye maka gaskiya. Ka tambaye su cikin sauƙin hali:

“Wani abu ne ya fi burgeka a wannan wasan?”

“Wane aboki ne ka fi jin daɗin hira da shi?”

Da haka za ka gina aminci, shaƙuwa da gaskiya da yaronka. Yaro idan ya yarda da kai, zai faɗa maka duk wani abu da ya gani a Intanet wanda ya dame shi.

2. Sanya Dokoki da Iyakoki – Ka Nuna Kai ne Jagora. Yara suna buƙatar kulawa da Shata musu iyaka. Idan ka bar su da ‘yanci marar tsari, za su iya faɗawa cikin hatsari.

• Kafa lokaci: Ka ƙayyade lokacin da yaro zai yi amfani da waya/Intanet. Misali: awa 1-2 a rana bayan makaranta.
• Haramta wurare: Kar a yarda da waya ko kwamfuta a ɗakin bacci. Sai dai a ɗakin iyaye ko parlour inda ake gani.

• Ƙa’ida: Idan an karya doka, sai a ɗauki matakin ladabtarwa mai ma’ana (kamar rage lokacin waya ko ɗauke ta na wasu kwanaki).

Wannan yana koya musu yanda za su yi amfani da fasaha ta hanyar da ya dace.

3. Yi Amfani da Parental Controls – Fasaha ta Kariya: Yawancin wayoyi, kwamfutoci da apps suna da Parental Control Settings. Wannan yana ba ka damar:

Taƙaita shafukan da yaro zai iya ziyarta.

Sa ido kan abinda yake yi online.

Kariya daga shafukan batsa, tashin hankali da labaran ƙarya.

Idan kai ba ka da ilimi sosai a kan wannan, ka tambayi wanda ya ke da sani a kai. Ko ka kalli bidiyon koyarwa a YouTube. Ka tuna, kariya ba ta nufin hana ilimi, sai dai nufin tsare tarbiyya.

4. Ka Ilimantar da yaronka kan yanda zai amfani da intanet ta hanyar da ya dace.

Idan muka koya wa yara karatu da rubutu, me yasa ba za mu koya musu yadda ake amfani da Intanet lafiya ba musanman a wannan zamani da muke ciki?

Ka koyar da su cewa:

• Ba a amincewa da duk wani abu da ake gani a Intanet. Akwai labaran ƙarya da yawa.
• Kada su taɓa bayar da sirrinsu (password, adireshi, lambar waya) ga wanda ba su sani ba.

• Kada su taɓa amincewa su haɗu da mutum daga online ba tare da sanin iyaye ba.

• Su riƙa tambayar ka kafin su sauke app ko shiga wani sabon shafi.

Wannan shi ake kira Digital Literacy da Safety – kuma yana daga cikin manyan ilimin da yara har ma da manya ke buƙata a wannan zamani.

5. Ka Taimaka Wajen Nemo Abubuwan Alheri da za su amfane su – Ka Nuna Musu Hanyoyin Ilimi. Maimakon kawai a hana yara shiga Intanet, ka nuna musu madadin haka mai alheri:

• Ka sa su dinga duba darussa a YouTube na ilimi (misali: lissafi, kimiyya, addini).
• Ka koya musu amfani da apps masu amfani na koyar ilimin addini da na zamani.

• Ka nuna musu shafukan labarai masu inganci na Hausa/English.

• Ka tallafa musu wajen amfani da Intanet don yin binciken makaranta.

Da haka za ka canza Intanet daga hatsari ko gurbacewar yaro zuwa makaranta.

A ƙarshe, Iyaye sai Kun Tashi Tsaye. Intanet ba za ta tsaya ba, kuma yara ba za su daina sha’awarta ba. Amma iyaye na da iko sosai wajen shiryawa da kare tarbiyyar ‘ya’yansu.

Ka tuna da Hadisin Manzon Allah (SAW):

“Dukanku makiyaya ne, kuma kowane makiyayi za a tambaye shi kan abin da ya kiyayye.”

Iyaye, ku kasance makiyaya na gaskiya – ku kula da amana.

Kada mu bari Intanet ta yi mana hijira daga tarbiyyar Musulunci da al’adun Hausa. Mu amfani da ita a matsayin makamin cigaba, ba makamin lalacewa ba. Tambaya ta iyaye ce:

Me kuka lura da shi game da yaranku da Intanet? Kuna ganin matsalar da ta fi yawa ko kuwa tana da alkhair mai yawa, ko kuma lokaci kawai ake ɓatawa?

Ku rubuta a comments domin mu tattauna tare.

Danna nan don karanta Tarbiyyar Yara

Edita@rumasau-kallamu